Gdzie zamawia się jakąś drogą usługę lub towar na wymiar, który jest spersonalizowany i ściśle dopasowany do wymagań klienta, bardzo często w ramach uiszczenia przynajmniej częściowo zapłaty, dokonuje się jakieś formy przedpłaty. W Polsce funkcjonują dwie najbardziej popularne formy dokonywania przedpłaty, do których należy zaliczka i zadatek.
Dlaczego zaliczka i zadatek są tak często ze sobą mylone
Na początek warto wyjaśnić, że zaliczka i zadatek nie są ze sobą tożsame. To tak naprawdę dwie zupełnie różne formy przedpłaty, z których mogą wynikać różne konsekwencje dla osoby zamawiającego. Natomiast w praktyce ludzie często mylą te dwie formy przedpłaty, a podczas spisywania na przykład umowy, w której wspominają o przedpłacie, niejednokrotnie terminów tych używają zamiennie. To zatem najlepszy dowód na to, że dla przeciętnego klienta zaliczka i zadatek są tym samym.
Czym jest przedpłata w formie zadatku
Tak naprawdę patrząc z perspektywy prawnej, zaliczka i zadatek są jednak czymś zupełnie innym. Co jest zatem najważniejszą cechą zadatku? Po pierwsze jego wręczenie powinno być zawsze poprzedzone podpisaniem konkretnej umowy. To właśnie w treści umowy zawiera się informację o tym, jaką wysokość zadatku wręczono. Zadatek uiszcza się po to, aby każda ze stron lepiej mogła chronić swoje interesy. W przypadku osoby zamawiającej konkretną usługę czy towar, zadatek wpłacony jest po to, aby miała ona większą pewność, że realizacja nastąpi w określonym ściśle terminie. Natomiast jeżeli nie nastąpi – będzie ona mogła ubiegać się o wypłacenie sumy dwukrotnie wyższej.
W przypadku osoby realizującej usługę – zadatek jest niejako zabezpieczeniem, że na wypadek zerwania umowy przez zamawiającego, czy odstąpienia od zakupu towaru, przynajmniej częściowo zostaną pokryte koszty już podjętych działań. Jednym słowem zadatek jest bezzwrotny – kwota wręczona w formie zadatku nie wraca do osoby, która go wręczyła. Ogólny sposób działania instytucji zadatku wynika z treści art. 394 § 1 Kodeksu cywilnego, w którym stanowi się, że:
„W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzy-many zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej”.
Jaka jest najczęściej ustalana wysokość kwoty zadatku? Dobra praktyka pokazuje, że nie może być ona zbyt wysoka, powinna sięgać maksymalnie do 50% całej ceny konkretnej usługi czy zamówienia. Jeżeli umowa zostanie pozytywnie zrealizowana, zadatek zostaje zaliczone na poczet uregulowania całej kwoty. W przypadku niespełnienia zapisu umowy, strony mogą ubiegać się również o odszkodowanie na zasadach ogólnych. Kwota włączonego zadatku nie ma zatem nic wspólnego z odszkodowanie.
Czym jest przedpłata w formie zaliczki
Po wyjaśnieniu na czym polega zadatek, czas przedstawić teraz cechy zaliczki. Jedną z najważniejszych cech różniących zaliczkę od zadatku jest to, że jej wręczenie nie musi być powiązane z podpisaniem umowy. Jeżeli w umowie wspomina się o wręczonej wcześniej kwocie w formie przedpłaty – zawsze mowa jest o zadatku. Oczywiście podczas wręczania zaliczki również może być sporządzona umowa, jednak by kwotę tą uznać jako zaliczkę, właśnie tak musi być to sformułowane. To co różni zaliczka od zadatku to fakt, że kwota wręczonej zaliczki powinna ulec zwrotowi, na przykład wtedy gdy strony odstąpią od umowy. Zarówno w przypadku niewywiązania się z umowy przez stronę biorącą zaliczkę, jak też w przypadku odstąpienia od umowy przez stronę wręczającą, zaliczka musi być całkowicie zwrócona. To oczywiście nie wyczerpuje możliwości starania się o odszkodowanie na warunkach ogólnych.
Jeżeli umowa zostanie prawidłowo zrealizowana przez każdą ze stron, kwota uiszczona w formie przedpłaty jako zaliczka jest po prostu zaliczana jako część zapłaty. Zamawiający musi dopłacić resztę. Wysokość zaliczki najczęściej jest ustalana przez obydwie strony, nie ma bowiem tutaj żadnych regulacji prawnych, które by obowiązywały. Dobra praktyka pokazuje jednak, że najczęściej zaliczka wynosi około 30% pełnej kwoty zamówienia.
